Aan een uitdagend verhaal kun je groeien

‘Hoe zou jij ’t doen, Anouk? Wat denk je?’  Anouk zit vlak voor m’n neus. Met grote ogen kijkt ze me aan. Ik probeer al even een leerzaam Youtube-filmpje aan de praat te krijgen maar het digibord blijft angstvallig doods. ‘Kijk,’ zegt ze, terwijl ze opstaat en de muis overneemt. ‘Dat doe je zo!’ Glunderende ogen als het beeld op het scherm tot leven komt. Maar aan dat ‘Kijk!’ van haar had ik al lang gehóórd hoe ze groeide. Terwijl ze al de langste van de groep was.

Kinderen groeien graag. Niet alleen fysiek maar ook als mens, als persoon. Een beetje vertrouwen en bevestiging van anderen helpt daarbij enorm. Dat zijn basisbehoeften volgens Luc Stevens, en hij kan het weten want hij is hoogleraar. Het is ontzettend mooi om een kind te zien groeien tot een ‘iemand’, zelfbewust en met een eigen mening. En dat laatste is belangrijk, zeker in een samenleving waarin je gemakkelijk bedolven kunt raken onder een stortvloed aan meningen. Bewust zijn van de waarde van je eigen mening en tegelijk respectvol openstaan voor de mening van een ander, dat is iets waarin je moet groeien.

Groeien als persoon moet een kind uiteindelijk zelf doen, maar juffen, meesters en andere opvoeders kunnen wel voor een uitnodigende omgeving zorgen. En die omgeving hoeft niet altijd gemakkelijk te zijn, want dan leer je niet zoveel. De pedagoge Lea Dasberg wees er al lang geleden op dat je kinderen niet groot brengt door ze klein te houden. Afgezonderd in een eigen probleemloos jeugdland. Daarom maken methodes voor sociaal-emotioneel leren en levensbeschouwelijke vorming onder andere gebruik van verhalen die prikkelen en uitdagen en het leven in de klas brengen.

Soms zijn dat miniverhalen in de vorm van een dilemma. Bijvoorbeeld over Sjoerd uit groep 8 die ontdekt dat zijn vriendje een pester is en op social media klasgenootjes het leven onmogelijk maakt. Een verhaaltje dat eindigt met de vraag aan de leerlingen: Wat zou jij doen als je Sjoerd was? Er valt sociaal en emotioneel heel wat te leren als de kinderen naar elkaars meningen gaan luisteren.

Het kunnen ook verhalen zijn die uit een andere tijd of een andere cultuur komen. Verhalen die ons uitdagen om ons een mening te vormen over het leven. Het leven zoals het zich aan ons toont, of zoals het misschien zou kunnen of moeten zijn. Levensbeschouwelijke vorming, noemen we dat. Bijvoorbeeld aan de hand van het verhaal uit de islamitische traditie over een hodja (islamitische leraar) die op een feestje ineens zijn jas te eten gaat geven! Terwijl de pudding uit de jaszakken druipt legt hij zijn gastheer uit: ‘Toen ik eerder vanavond in mijn werkkleding hier aankwam, zag niemand mij staan. Nu ik in mijn beste jas binnenkom, word ik hartelijk welkom geheten. Blijkbaar hebt u deze jas uitgenodigd, en niet de mens die erin zit!’

Of wat te denken van het Bijbelverhaal over de baas die een wijngaard heeft en die de mensen die een uurtje voor hem gewerkt hebben net zoveel betaalt als de mensen die hele dag voor hem gewerkt hebben. Over die baas heeft ieder kind wel een mening. Omdat kinderen genoeg ervaring hebben met beloningen, met zich tekort gedaan voelen, met voorgetrokken of onrechtvaardig behandeld worden.

Verhalen mogen best vreemd en zelfs tegendraads zijn. Omdat het leven zelf dat ook is. En omdat kinderen eraan groeien door zich een eigen mening te vormen en de vraag te stellen: ‘Hoe zou ik het doen?’

Ger Luttels
redacteur Trefwoord / Kwink