Schuilplaats voor onderduikers

Een interview met Jan van den Dool, winnaar van de EigenWijsPrijs 2020

‘Ik was laatst op een school toen een kind zei: “Door uw boek ben ik lezen leuk gaan vinden en lees ik nu veel meer boeken.” Dat is toch het mooiste compliment dat je kan krijgen?’ Ook het winnen van de EigenWijsPrijs 2020 voor het beste christelijke kinderboek, de prijs van een kinderjury uit de middenbouw, vind Jan van den Dool een erkenning van zijn werk. Ik zeg niet voor niets: 'Ik schrijf voor kinderen die niet graag lezen.’

Die prijs krijgt hij voor het boek ‘Bikkel bevrijdt Jessica’. De Bikkel-serie gaat over twee kinderen en een hond. Niet dat Jan uit eigen ervaring kan schrijven over honden. Maar het leek de uitgeverij wel leuk als er een boek kwam over twee kinderen en een hond. En dus zocht Jan uit hoe honden zich gedragen.

Zo begint hij ook met schrijven. Gewoon achter zijn computer, met de eerste zin en dan volgt de rest vanzelf. ‘Ik weet, als ik begin met schrijven, nog niet hoe het afloopt. Het verhaal ontstaat gaandeweg. Ideeën krijg ik door een kleine alledaagse situatie uit de krant, iets wat ik op straat zie of wat ik hoor uit de verhalen van mijn kleinkinderen.’

Wat zijn kleinkinderen van zijn boeken vinden? ‘Ik weet natuurlijk nooit of ze helemaal eerlijk zijn,’ zegt Jan lachend, ‘maar ze hebben in ieder geval al mijn boeken gekregen. En als ze de boeken uit hebben, nemen ze ze mee naar school en worden ze daar gelezen door schoolgenootjes.’

Die middenbouwjury die hem de EigenWijsPrijs gunde, is ook precies de doelgroep waar hij voor schrijft. Hoewel bovenbouwleerlingen zijn boeken ook nog steeds spannend vinden en hij uit die groep ook regelmatig reacties krijgt. Wat zijn favoriete boek is? ‘Elke laatste boek is mijn favoriete boek.’ Maar hij is ook wel blij dat ‘Met niemand over praten’ dit jaar in herdruk is verschenen bij Kwintessens.

Ook dit boek is voor en over die leeftijd. ‘Zelf was hij ongeveer net zou oud als Nico en Janke, net iets jonger.’ ‘Met niemand over praten’ is gebaseerd op zijn eigen ervaringen in de oorlog en die van zijn broers en zussen. ‘Ze herkennen zichzelf in het boek: ben ik dit? En dan klopt het altijd. Het is een familieboek geworden.’

‘Met niemand over praten is een spannend boek (AVI M7) over de laatste winter van de oorlog. De beschrijvingen van de omgeving en gebeurtenissen zijn zo helder, dat je je goed kan voorstellen hoe het was in de laatste jaren van de oorlog. Het verhaal gaat over Nico en Janke, twee buurkinderen in een klein dorp. Ze zien een gevechtsvliegtuig neerstorten, er wordt een Engelse piloot vermist, ze maken een huiszoeking mee, en horen praten over hun dorpsgenoten: wie kan je vertrouwen en wie hoort bij de Duitsers? Van hun ouders krijgen ze ook niet alle antwoorden, want in de oorlog zijn er dingen waar je met niemand over moet praten.

Kenmerkend aan zijn schijfstijl is de ‘ik’ vorm die hij in zijn boeken gebruikt. En het geloof. ‘Ik ga niet preken in boeken, maar ik ben christen, dus mijn boeken zijn ook christelijk.’ Zo lees je bijvoorbeeld in ‘Met niemand over praten’ dat Nico bidt voor het eten en dat een Duitse soldaat elke zondag in de kerk zit, tussen de Nederlanders. ‘Dat gebeurde ook gewoon zo in de oorlog!’

Als kind hield hij niet van lezen, maar schreef wel vaak verhalen. Hij schijnt toen al gezegd te hebben:  ‘Ik ga een boek schrijven’. In zijn werkende leven begon hij als huisschilder en eindigde als chef onderhoud bij een woningbouwvereniging. Het schrijven bestond toen uit columns voor vakbladen. ‘Ook leuk, want daar krijg je direct reactie op.’ 

Jan van den Dool heeft inmiddels meer dan 25 kinderboeken op zijn naam staan. Een indrukwekkend aantal, zeker als je weet dat hij pas sinds zijn pensioen kinderboeken schrijft. Nu is hij 82 en nog lang niet van plan om te stoppen met schrijven.