Ideeën en werkvormen om levensbeschouwing in de les te integreren
Levensbeschouwing lastig, of een ver van je bed show? Met deze inspiratie niet meer! Op deze pagina vind je concrete, laagdrempelige tips om vandaag nog aan de slag te gaan met levensbeschouwing in jouw klas. Door levensbeschouwing te koppelen aan andere domeinen of vakgebieden, zoals taal of kunst, krijgt je onderwijs nog meer betekenis.
Taal
Verhalen als brug tussen levensbeschouwing en taal
Levensbeschouwing en taal zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden: de belangrijkste bronnen van religieuze tradities bestaan immers uit verhalen. In plaats van een verhaal te vertellen in de klas, kun je leerlingen ook zelf het verhaal laten lezen.
Werk bijvoorbeeld in viertallen. Elk viertal krijgt één geprint verhaal, waarbij de tekst in fragmenten is verdeeld. Je bedekt alle fragmenten die nog niet gelezen zijn, zodat je niet vooruit kunt lezen. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld een gekleurd vel papier. Iedere leerling in het viertal heeft een eigen rol: zo leest de één het fragment voor en de volgende stelt er vragen over. Belangrijk: het gaat niet om reproductievragen, maar om de ‘raadsels’ in het verhaal. De daaropvolgende geeft antwoorden, die overigens niet in de tekst hoeven te staan, maar ook zelf bedacht mogen worden. De laatste leerling probeert het volgende fragment te voorspellen. Bij elk fragment schuiven de rollen door, dus wie de eerste keer de antwoorden gaf, stelt nu de vragen.
Tip: schrijf de belangrijkste vragen op en mogelijke antwoorden op, deze kun je daarna klassikaal bespreken.
Experimenteer met verschillende manieren van vertellen
Denk bijvoorbeeld aan een perspectiefverhaal. Dit is een monoloog waarin jij zelf als leerkracht uit het verhaal vertelt vanuit de ik-vorm. Je voert een innerlijke dialoog met het karakter uit het verhaal, waardoor er verteld wordt vanuit een duidelijke emotie van de rolfiguur. Zorg ervoor dat je écht in de huid van de gekozen figuur kruipt, en dat je je verhaal en emotie sterk brengt. Denk goed na over hoe je het verhaal wilt vertellen: zittend, lopend, staand, weggedoken; laat de creativiteit stromen!
Je kunt deze werkvorm ook laten uitvoeren door je (bovenbouw)leerlingen: laat hen het (bijbel)verhaal dat je behandelt herschrijven naar bijvoorbeeld een perspectiefverhaal. Vanuit welk personage willen ze schrijven, en waarom dit personage? Wat voelt, denkt en zegt deze persoon en waarom?
Levensbeschouwing en taal zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden: de belangrijkste bronnen van religieuze tradities bestaan immers uit verhalen.
Levensbeschouwing en filosofie
Levensbeschouwing gaat over levenservaringen en over levensvragen. Levensbeschouwelijke verhalen zijn daarom heel geschikt om vragen bij te stellen over het leven, zoals: wat is goed (samen)leven? Of: wat maakt (iemand) gelukkig? Laat leerlingen zelf filosofische vragen formuleren bij een verhaal, of formuleer zelf een ‘denkvraag’ bij een verhaal.
Een toegankelijke filosofische werkvorm is de 'redenvork’: deze werkvorm nodigt uit tot mee- en tegendenken. Formuleer een vraag (bijvoorbeeld: kan een gevangene zich vrij voelen?) en laat de leerlingen in drietallen zoveel mogelijk voor- en tegenargumenten bedenken, totdat ze niet meer verder kunnen. Laat de groepjes om de beurt de argumenten uitspreken en gebruik daarbij de structuur 'Ja, want…' en 'Nee, want...'. Leerlingen kunnen op elkaar reageren door middel van een reactie die begint met 'Eens, want...' of een 'Niet mee eens, want…'
Levensbeschouwing en kunst
Levensbeschouwing nodigt op meerdere manieren uit tot creatieve expressie. Laat leerlingen, na het vertellen van een verhaal, bijvoorbeeld hun gevoelens of ideeën uitdrukken door te schilderen, te tekenen of te knutselen. Stel de leerlingen bijvoorbeeld de vraag: Waarover verwonderde je je in het verhaal? Of; Waar in het verhaal was het licht? En waar was het donker? Geef de leerlingen per tweetal een vel papier met daarop een Venn diagram met twee cirkels. Laat ze in hun eigen deel hun eigen antwoord op de vraag tekenen. Waar lijken hun tekeningen op elkaar? Teken dit samen in het midden.
Je kunt ook een beeld (foto of schilderij) een verhaal laten vertellen. Denk bijvoorbeeld aan het schilderij dat Rembrandt maakte bij ‘De thuiskomst van de verloren zoon’. Laat het beeld zien, zonder dat je het zelf het verhaal hebt verteld. Wat ontdekken leerlingen op het schilderij? Wat valt je op? En waarom juist dat? Over welk verhaal zou dit schilderij kunnen gaan? Reconstrueer samen het verhaal.
Geschiedenis combineren met levensbeschouwing
Geef je les aan de bovenbouw? Kijk dan eens of je met de leerlingen op onderzoek uit kan gaan over de impact van religieuze tradities op de wereldgeschiedenis en cultuur. Hebben jullie het over de (late) Middeleeuwen in Europa? Denk dan ook eens aan het Alhambra: het Moorse paleis in Granada, Spanje. Vertel hoe daar lukte wat ons vandaag de dag niet altijd lukt: joden, christenen en moslims leefden in vrede met elkaar samen, terwijl er een islamitische koning de baas was. In het Alhambra vind je prachtige islamitische kunstschatten. Zoek samen foto’s op van de buiten- en de binnenkant, bekijk de kaartjes van ‘Al-Andalus’: het Spaanse gebied dat tijdens de Middeleeuwen onderdeel was van verschillende islamitische rijken.
Of besteed aandacht aan het verhaal van Maarten Luther en zijn invloed op de geschiedenis van Europa. Hij was het niet eens met de regels van de (katholieke) kerk en timmerde in 1517 zijn stellingen (een soort protestbrief aan de leiders van de kerk) op de deur van de kerk, zodat iedereen het kon lezen. Wat heeft dit in gang gezet, wat gebeurde er daarna? En zijn er dingen waar de leerlingen het niet mee eens zijn, waar ze over in gesprek willen (met de leiders van de wereld)? Schrijf ze op en plak ze op de deur van de klas!
Sociaal emotioneel leren
Misschien is het je al opgevallen in bovenstaande voorbeelden; als je bezig bent met levensbeschouwing, raak je eigenlijk altijd ook de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen. Je reflecteert met leerlingen op levensthema’s en levenskeuzes. Wat vind je goed, fout, rechtvaardig, belangrijk? En wat betekent vriendschap, verantwoordelijkheid of vrijheid voor jou? Persoonlijke levensbeschouwelijke identiteitsontwikkeling is onlosmakelijk verbonden met sociaal-emotioneel leren. Wil je weten hoe je levensbeschouwing kunt laten aansluiten op een SEL-methode, bekijk dan eens onze informatie over Kwink.
Persoonlijk advies over een passende levensbeschouwelijke lesmethode voor jouw school?
Onze diverse lesmethodes bieden volop mogelijkheden om levensbeschouwing te combineren met andere vakken en onderwerpen. Twijfel je welke lesmethode het meest geschikt is voor jouw school? Vraag een persoonlijk adviesgesprek aan en een van onze relatiebeheerders belt je terug.