De kracht van verhalen vertellen in de klas

Hoe je met verhalen levensbeschouwelijke onderwerpen op een speelse manier bespreekt met kinderen

Levensbeschouwing en verhalen: ze kunnen niet zonder elkaar. Sterker nog: verhalen zijn de beste manier om levensbeschouwing te geven aan je leerlingen. Júist in een tijd waarin kinderen overladen worden met (visuele) prikkels via tablets, telefoons, en filmpjes op het digibord, is verhalen vertellen heel belangrijk. In een wereld waarin al die plaatjes en beelden al voorbedacht zijn, blijft er immers weinig ruimte over voor fantasie. Pas wanneer je die prikkels achterwege laat, gaat het brein aan het werk om zelf de mooiste verbeeldingen van het verhaal te creëren. Je legt tevens een basis voor het creëren van ‘het eigen verhaal’ van het kind.

Waarom verhalen zo krachtig zijn

Waar zit ‘m dat nog meer in, die kracht van het gebruiken van verhalen in levensbeschouwelijk onderwijs? Levensbeschouwelijke verhalen werken onder andere groepsvormend: het samen luisteren naar en spelen van een verhaal brengt (een begin van) samenhorigheid, ze zorgen voor verbinding. Levensbeschouwelijke verhalen zijn daarnaast dragers van levenswijsheid: ze houden je een spiegel voor. Door identificatie met een van de hoofdpersonen kun je iets ontdekken over jezelf, de ander of de wereld. Deze verhalen zijn bedoeld om je aan het denken te zetten, of te ontroeren met iets uit je eigen leven, zoals een vraag, een droom of misschien wel een angst.

Kortom: een levensbeschouwelijk verhaal kan deuren op een kiertje zetten bij kinderen. Ze kunnen inspireren om iets te veranderen, of een kans bieden om na te denken over jezelf: over je zienswijze en je zijnswijze.

Een levensbeschouwelijk verhaal kan je inspireren om iets te veranderen of een kans bieden om na te denken over jezelf: over je zienswijze en je zijnswijze.

Levensbeschouwelijke verhalen stimuleren de verbeeldingskracht van kinderen

In de verhalen staan vaak levenservaringen van mensen centraal. Ze zijn daarom heel herkenbaar, voor jezelf als leerkracht, maar ook voor je leerlingen. Verhalen spreken de fantasie en de verbeeldingskracht aan van kinderen. Ze nodigen uit tot het oefenen in empathie en tot het innemen van verschillende perspectieven. Beide vaardigheden zijn van groot belang bij burgerschap en vormen een belangrijke basis voor Sociaal Emotioneel Leren (SEL).

Welke levensbeschouwelijke methode past bij onze school?

Verhalen in de klas

We hebben een aantal ideeën voor werkvormen op een rijtje gezet, waarmee je samen met de leerlingen perspectiefwisselingen kunt oefenen en verhaalpersonages tot leven brengt.

Werkvorm 1: De lege stoel

Kies, na het voorlezen of vertellen van het verhaal, een personage uit. Deze zit zogenaamd op een lege stoel. De leerlingen zitten in een U-vorm om de lege stoel heen. Wanneer iemand achter de stoel gaat staan, stelt diegene een vraag aan het personage. Gaat iemand op de stoel zitten, dan geeft die een antwoord op de gestelde vraag. Het is belangrijk om mee te geven dat er geen goede of foute antwoorden zijn; het gaat om nieuwsgierigheid en inlevingsvermogen van de kinderen!

Werkvorm 2: Gesprek op voeten (vanaf groep 5)

Vertel het verhaal en kies twee tot vijf belangrijke personages uit. Maak vervolgens verschillende plekken in de ruimte die de personages symboliseren. Denk aan het maken van cirkels met behulp van schilderstape, of verhuis naar het schoolplein of het speellokaal. Stel de leerlingen vragen en laat ze naar de plek lopen die past bij hun eigen antwoord. Bijvoorbeeld: In wie herken jij je en waarom? In wie herken jij je het minste? (Zo)als wie zou jij graag willen zijn in het verhaal? Laat de leerlingen onderling en/of plenair hun antwoorden en inzichten uitwisselen.

Tip: oefen bovenstaande werkvormen eerst eens samen met collega’s. Het levert jullie, naast praktische inzichten, ongetwijfeld mooie gesprekken op!

Werkvorm 3: Tableau vivant

Laat de leerlingen op verschillende momenten een tableau vivant neerzetten. Dit is een levend schilderij en stimuleert het inlevingsvermogen van kinderen. Het stappenplan:

  1. Zoek naar belangrijke momenten in het verhaal die je als tableau vivant neer wilt zetten.
  2. Tijdens het vertellen van het verhaal, stop je op een bepaald moment, om de leerlingen een tableau vivant neer te laten zetten.
  3. De verteller tikt op de schouder van één of meerdere spelers van het tableau vivant, zodat diegene hardop kan formuleren wat hij of zij op dat moment denkt, voelt, ervaart . Vervolgens wordt het verhaal verder verteld.

Naast het wisselen van perspectief, oefenen kinderen met deze werkvorm ook hoe ze gevoelens en gedachten onder woorden kunnen brengen. Ze oefenen in het luisteren zonder oordeel naar ‘de binnenkant’ van een ander.

Werkvorm 4: Het perspectiefverhaal

Experimenteer met verschillende manieren van het vertellen van verhalen. Denk bijvoorbeeld aan een perspectiefverhaal: dit is een monoloog, waarin één persoon uit het verhaal vertelt vanuit de ik-vorm. Hij of zij voert een innerlijke dialoog met zichzelf, waardoor er verteld wordt vanuit een duidelijke emotie van een rolfiguur. Zorg ervoor dat de leerling écht in de huid van de gekozen figuur kruipt, en dat ze hun eigen verhaal en emotie sterk brengen. Laat ze goed nadenken over hoe ze het verhaal willen vertellen: zittend, lopend, staand of misschien weggedoken?

Je kunt deze werkvorm ook laten uitvoeren door je (bovenbouw)leerlingen: laat hen het (bijbel)verhaal dat je behandelt herschrijven, bijvoorbeeld naar een perspectiefverhaal. Vanuit welk personage willen ze schrijven, en waarom dit personage? Wat voelt, denkt, zegt deze persoon en waarom?

De beste methode voor jouw school

Ervaringen verpakken in de vorm van een verhaal

Het vertellen van verhalen zorgt ervoor dat we de wereld om ons heen kunnen begrijpen en structureren, maar ook dat we onze ervaringen weer kunnen delen met anderen, doordat we ze ‘verpakken’ in de vorm van een verhaal. Ook bij de ontwikkeling van kinderen spelen verhalen een grote rol, bijvoorbeeld bij het stimuleren van hun verbeeldingskracht, taalontwikkeling, communicatieve vaardigheden en hun geheugen.

Door middel van verhalen ontdek je de wereld. Verhalen geven betekenis aan onze ervaring en aan de werkelijkheid. Ze geven zin aan ons eigen leven en zorgen voor verbinding met de levens van anderen. Verhalen zijn een geweldige manier om (culturele) verschillen bespreekbaar en overbrugbaar te maken.

Verhalen verbinden mensen. Met zichzelf, de ander en de wereld – én met dat wat onze wereld overstijgt. Ze zijn daarmee hét vehikel voor levensbeschouwing.

Meer weten over levensbeschouwing op jouw school?

Onze diverse lesmethodes bieden volop mogelijkheden om levensbeschouwing te combineren met andere vakken en onderwerpen. Twijfel je welke lesmethode het meest geschikt is voor jouw school? Vraag een persoonlijk adviesgesprek aan en een van onze relatiebeheerders belt je terug. 

Gratis adviesgesprek aanvragen